(Câu chuyện từ một phiên toà giành quyền nuôi con – theo lời kể của Luật sư Nguyễn Tuyết – cty Luật Trung Cường)
Con bé 5 tuổi, trắng trẻo, xinh xắn, dễ thương và vô cùng lễ phép. Bé phổng phao hơn những đứa cùng trang lứa. Nhìn gương mặt bần thần của nó, tôi hiểu nó biết rằng chiều nay bố mẹ nó ra tòa. Và tôi thật sự sót thương cho con trẻ. Nằm gọn trong lòng tôi, nó thủ thỉ:
– Bà ơi! Hôm nay bà cho con đi với bà, để con nói với Tòa đừng bắt con theo mẹ!
– Tại sao con không muốn theo mẹ?
– Vì mẹ không đẻ ra con, bố đẻ ra con bà ạ!???
– Vậy con muốn ở với ai?
– Con muốn ở với ba T và bà nội! Bà cho con đi với bà nhé!
Bất giác, mắt tôi cay xè và thương con bé đến vô cùng. Mới 5 tuổi đã phải đối mặt với nỗi đau ba mẹ ly hôn, phải âu lo giành ba vì sợ Tòa bắt con “đi ở với mẹ”!
Và tôi không ngờ rằng, mong muốn ấy của con bé lại trùng với mong muốn của tôi. Bởi trước đó, tôi đã đề nghị với ngài Thẩm phán chủ tọa phiên tòa, rằng hãy cho bé đến phiên tòa để mọi người có thể nghe được nỗi lòng con trẻ dù cháu chưa đủ 7 tuổi (như quy định của pháp luật)! Tuy nhiên, do lo sợ cháu bé kêu khóc, gây khó khăn cho việc tiến hành tố tụng tại Tòa nên ngài TP không chấp nhận lời đề nghị ấy của tôi. Vả lại, hôm nay con bé lại sốt, nên tôi cũng không thể đưa bé tới Tòa.
13h30, anh Thư ký làm thủ tục chuẩn bị mở phiên tòa. Với tư cách Luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người chồng trong vụ án ly hôn, trước tình cảnh cả hai vợ chồng đều nhất trí ly hôn nhưng đều mong muốn được nuôi con chung 5 tuổi, tôi thực sự trăn trở khi ủng hộ yêu cầu của người bố. Bởi rõ ràng, nguyện vọng nuôi con của cả hai đều vô cùng chính đáng. Tuy nhiên, con chỉ có một, giá như “thân này ví sẻ làm đôi”! Vẫn biết rằng, trong giải quyết án ly hôn, về nguyên tắc, phụ nữ luôn được ưu tiên. Nhưng trong trường hợp này, việc áp dụng nguyên tắc đó như thế nào cho hợp tình, hợp lý mới là điều quan trọng đối với Hội đồng xét xử. Là áp dụng pháp luật song yếu tố chủ quan của Thẩm phán sẽ chi phối rất nhiều đến quyết định của Hội đồng xét xử. Do không tham gia tố tụng từ giai đoạn đầu, không được dự các phiên hòa giải trước đó (hòa giải không thành), nên trước khi vào phiên tòa, tôi vẫn muốn một lần nữa được hòa giải, để đôi vợ chồng trẻ có thể nhìn ra cái lý, cái lẽ trong việc giành nuôi con của họ. Vì vậy, tôi quyết định đề xuất với Thẩm phán, cho xin 30 phút trước khi xét xử để Luật sư thuyết phục đương sự, mong muốn tìm giải pháp tốt nhất cho việc nuôi con. Nếu không đạt được, lúc đó Tòa tiến hành xét xử và ra quyết định cũng không muộn. Ý kiến ấy của tôi được Chủ tọa đồng ý. Vậy là 30 phút hòa giải linh hoạt với sự tham dự của 5 bên (hai vợ chồng đương sự, Luật sư bảo vệ bị đơn – người chồng, Chủ tọa và Thư ký) được tiến hành ngay trước phiên tòa. Sau khi người chồng và người vợ trình bày, họ giữ nguyên quan điểm đồng ý ly hôn và việc xin được nuôi con chung, không yêu cầu bên kia cấp dưỡng. Còn với tôi, là Luật sư được người chồng mời bảo vệ, nhưng thực ra, trong tâm niệm của mình, tôi tham gia tố tụng với tâm thế bảo vệ quyền lợi đích thực của đứa trẻ.
Bằng sự chân thành và sự trải nghiệm của người mẹ, người bà, tôi đã tâm sự hết sức chân thành với đôi trẻ, chia sẻ về những vấn đề quan trọng mà người cha, người mẹ nhất thiết phải lưu tâm suy nghĩ khi dành nuôi con chung. Bởi khi đặt vấn đề ai nuôi bé, chúng ta không nên đặt ra ưu tiên vợ hay ưu tiên chồng, mà hãy đặt quyền lợi của con lên trên hết. Mỗi người hãy kiềm chế cái TÔI, kiềm chế sự ÍCH KỶ, CÁ NHÂN để giành sự lo lắng cho chính cuộc sống và tương lai của đứa trẻ mà mình dứt ruột đẻ ra mà tìm ra phương án tối ưu cho bé. Đó mới là điều cần được ưu tiên, cần được suy nghĩ thấu đáo, cẩn trọng.
Trong hoàn cảnh cụ thể của trường hợp này, cháu bé đã ở với bố mẹ được hai tuổi thì người mẹ dứt áo ra đi lao động xuất khẩu để làm kinh tế; trong khi, người chồng cố gắng ngăn cản, không đồng ý cho vợ đi lao động ở nước ngoài. Bởi người cha biết rõ lúc này, con còn quá nhỏ, rất cần sự chăm sóc, nuôi dưỡng trực tiếp của người mẹ. Nhưng do mâu thuẫn với chồng, người mẹ vẫn quyết chí ra đi, để lại đứa con thơ miệng còn thơm mùi sữa cho chồng, cho ông bà nội chăm nuôi. Ba năm trời xa cách, con bé đã quên hẳn mùi sữa mẹ, đã quen với với sự có mặt của ba, của ông bà nội và cũng chưa kịp cảm nhận thế nào là mẹ? 5 tuổi, trong tâm hồn non nớt của nó, Ba mới là người đẻ ra nó. 5 năm qua, bé sống hạnh phúc bên người bố trẻ và ông bà nội chưa già. Ký ức hồn nhiên của nó chỉ là sự chăm sóc, ân cần đón đưa của ba và bà nội, sự vui vẻ của bạn bè, cô giáo nơi trường mầm non gần nhà trong phố thị. Tuyệt nhiên, nó không hiểu về mẹ, chỉ mang máng biết về một người đàn bà ở đẩu ở đâu qua zalo, facetim mà nó phải gọi bằng mẹ.
Giờ đây, nếu giao con cho mẹ, là đồng nghĩa với việc dứt nó ra khỏi môi trường hết sức thanh bình, yên ấm mà nó đang sinh sống hạnh phúc. Rồi sau đây, nó sẽ phải sống trong một môi trường mới hoàn toàn xa lạ, xa lại với mẹ ruột, xa lạ với tất cả những người xung quanh, xa lạ trường, lớp, cô giáo… Dù rằng mẹ, bà ngoại, ông ngoại vô cùng thương yêu nó, nhưng nếu không cùng sinh sống hàng ngày thì giữa họ chưa thể phát sinh tình cảm. Và với trẻ em, sự xa lạ là một cú sốc rất lớn về mặt tâm lý. Trong ý thức non nớt của nó, không ai có thể cho nó sự bình yên bằng ba nó và bà nội nó. Trong khi, mẹ chưa có nhà để ở, chưa có việc làm ổn định, mẹ sẽ về quê ngoại sinh sống cùng ông bà nội ngoại tại một huyện miền núi. So với phố thị mà nó đang sống, chắc chắn không thuận lợi cho việc học hành và phát triển của bé. Vậy thì, người mẹ có nên cố gắng giành giật cho được đứa con về tay mình.
Kết thúc lời tâm sự, tôi nói với người mẹ trẻ:
“Liệu cú sốc tâm lý có gây hậu quả đáng tiếc, con cháu có thể rơi vào tình trạng trầm cảm? Khi đó, dù cháu có bỏ hàng trăm triệu đồng cũng chưa chắc chữa được bệnh cho con. Nếu vậy, chắc chắn cháu sẽ ân hận rất nhiều về quyết định giành con của mình hôm nay! Vậy nên, cô mong cháu suy nghĩ lại và suy nghĩ thêm cho thấu đáo, hãy vì cuộc sống và tương lai của con chứ đừng vì cái tôi. Cô mong cháu cố gắng nán lại hai năm nữa, khi con bảy tuổi. Lúc đó, kinh tế của cháu vững vàng hơn, hỏi ý kiến con, nếu bé muốn sống với mẹ thì cháu có thể xin thay đổi nuôi con vẫn chưa muộn. Và nếu cháu cần, cô sẽ tự nguyện bảo vệ miễn phí trước tòa cho cháu để cháu giành được quyền nuôi con. Trong hai năm đó, cháu hãy giành tình cảm cho con nhiều hơn, thăm nom con nhiều hơn để bé hiểu được rằng, người mẹ là tuyệt vời trong mắt nó. Cháu nhé!
Kèm theo lời tâm sự ấy, tôi xin gửi Tòa các chứng cứ chứng minh bố bé có công việc ổn định, có thu nhập tốt để đủ cho con một cuộc sống tốt nhất, tài liệu cam kết của ông bà nội cho hai bố con sống trong căn nhà hai tầng khang trang giữa phố thị phồn hoa, về lời chứng của cô giaó nơi trường mầm non cháu đang học, về sự đón đưa chu đáo của bố….Và tất nhiên, tôi không quên căn dặn, giáo huấn bố thẽm phải chăm sóc, yêu thương con gái như thế nào để xứng đáng là người cha mẫu mực trong mắt con, để con lớn lên thành người có ích…
Như hiểu ra vấn đề, người mẹ trẻ gạt đi những giọt nước mắt thương nhớ sau ba năm xa cách con và đồng ý để cha tiếp tục nuôi con. Người mẹ trẻ không quên đưa ra điều kiện, nếu ba cháu không chăm sóc tốt nhất được cho con thì cháu sẽ làm đơn tới Tòa xin thay đổi người nuôi con.
Vậy là ok! Tôi thở phào nhẹ nhõm về một buổi hòa giải ngoài lề thành công bất ngờ của mình.
Rời tòa án, lòng tôi như có gió chiều, lâng lâng khó tả. Vậy là đã kết thúc được một vụ án ly hôn hợp tình, hợp lý vào một chiều cuối tháng mùa thu! Nắng vẫn còn vương trên những ngọn cây óng mượt, những bông cơm nguội vàng đung đưa trước gió, đưa tôi trở về với Hà thành sôi động. Ngày mai, một ngày đầu tháng và những vụ án mới còn dang dở đang chờ tôi! Hy vọng sẽ là một tháng có nhiều cái kết đẹp!
Tràng An, tháng 11 năm 2019.
