Sáng 15-1, phiên tòa tiếp tục với thủ tục TRANH LUẬN.
Trước khi cập nhật diễn biến phiên tòa ngày hôm nay, chúng tôi thấy cần giải thích thêm một chút về thủ tục tại phiên tòa để các bạn dễ hình dung. Một phiên tòa hình sự bắt buộc phải tiến hành qua 04 thủ tục (hay còn gọi là giai đoạn) sau đây:
Thủ tục thứ nhất: Chuẩn bị phiên tòa (gồm kiểm lý lịch người tham gia tố tụng, sự có mặt, vắng mặt, giải thích quyền và nghĩa vụ của họ, giải quyết các yêu cầu, đề nghị về hoãn phiên tòa, thay đổi người tến hành tố tụng, triệu tập thêm thành phần…);
Thủ tục thứ hai: Xét hỏi (HĐXX, KSV, LS tham gia xét hỏi về nội dung vụ án, các thành phần tham gia tố tụng yêu cầu được xét hỏi, đối chất nếu cần thiết…);
Thủ tục thứ ba: Tranh luận (VKS phát biểu lời buộc tội, Bị cáo tự bào chữa, Luật sư phát biểu lời bào chữa, đương sự tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, Người bảo vệ quyền và lợi ích cho đương sự phát biểu; KSV và Luật sư cùng các thành phần khác đối đáp về các nội dung trái quan điểm trong việc luận tội, gỡ tội, bảo vệ); Đây là thủ tục hấp dẫn nhất, phản ánh mức độ dân chủ, bình đẳng và tinh thần cải cách tư pháp tại phiên tòa cho nên được nhiều người quan tâm.
Thử tục thứ tư: Nghị án (sau khi bị cáo nói lời sau cùng) thì HĐXX vào phòng nghị án. Sau khi Nghị án, có thể một bản án sẽ được tuyên (có thể kết án, có thể tuyên bị cáo không phạm tội).
Thủ tục thứ 5: Tuyên án hoặc quyết định yêu cầu điều tra bổ sung.Trong trường hợp HĐXX qua nghị án mà thấy rằng cần xét hỏi thêm chứng cứ, tình tiết của vụ án thì quyết định quay lại xét hỏi..nếu thấy cần phải điều tra thêm các tình tiết của vụ án mà tại phiên tòa không thể điều tra được thì HĐXX ra quyết định yêu cầu điều tra bổ sung.
Sáng nay, phiên tòa tiến hành với nội dung đối đáp của đại diện VKS với các Luật sư về việc đánh giá chứng cứ, việc truy tố tội danh của các bị cáo. Trong số các bị cáo bị truy tố về tội Tham ô tài sản, duy nhất bị cáo TXT chối tội. Vì vậy, nội dung đối đáp của đại diện VKS tập trung chủ yếu vào việc chứng minh TXT phạm tội Tham ô tài sản như Cáo trạng đã truy tố. Trong tố tụng hình sự, trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về các cơ quan tiến hành tố tụng, tại Tòa là của Kiểm sát viên.
Luật sư của TXT cho rằng chưa đủ chứng cứ buộc tội TXT về tội Tham ô tài sản. Luật sư cho rằng, TXT không phạm tội Tham ô TS mà có dấu hiệu của tội Thiếu trách nhiệm (tội này nhẹ hơn tội Tham ô TS). Luật sư cho rằng không có chứng cứ chứng minh bị cáo Thanh chỉ đạo cấp dưới rút tiền lo tết cũng như chứng minh Thanh đã chiếm hưởng 4 tỉ đồng; mà không có chứng cứ vật chất chứng minh việc rút tiền, chiếm hưởng tiền thì không thể xác định bị cáo Thanh tham ô tài sản.
Đối đáp lại quan điểm của LS, đại diện VKS nói: “Toàn bộ việc chuyển tiền được thể hiện rõ trên các tài khoản cá nhân, sao lại có thể nói là không có chứng cứ vật chất?” – đại diện VKS nói.
Hơn nữa, tại phiên tòa, Vũ Đức Thuận, Nguyễn Anh Minh (phó TGĐ PVC) khai Thanh và Thuận đã bàn bạc về chủ trương PVC nhận tiền từ các đơn vị thành viên để chi đối ngoại và chính Thanh là người đề ra chủ trương này; chủ trương này cũng được nhắc lại tại cuộc họp giao ban với sự đồng chủ trì của bị cáo Thanh và Thuận. Bị cáo Nguyễn Mạnh Tiến (nguyên phó TGĐ PVC), dù không bị truy tố về hành vi tham ô, cũng khai tại các cuộc họp giao ban ý kiến của anh Thanh là ý kiến kết luận, chỉ đạo. Lý giải về việc tại sao chủ trương đó không có trong các thông báo kết luận, bị cáo Bùi Mạnh Hiển (nguyên chánh VP PVC) thành thật khai: “Vì chủ trương đó không đúng nên không thể đưa vào trong các thông báo, kết luận được”. Về chứng cứ xác định thanh có chiếm hưởng 4 tỷ đồng, VKS nhắc lại các lời khai liên quan đến việc tài xế của bị cáo Nguyễn Anh Minh đã đưa cho tài xế của bị cáo Trịnh Xuân Thanh số tiền 4 tỉ đồng.
Lý giải về việc lời khai của các bị cáo và nhân chứng có sự mâu thuẫn về mốc thời gian, mà các luật sư căn cứ vào đó cho rằng VKS đã sử dụng nguồn chứng cứ không vững chắc để cáo buộc thân chủ của họ phạm tội tham ô, đại diện VKS cho rằng thời gian xảy ra vụ án đã lâu (sáu năm), đây là án truy xét… nên có những khó khăn nhất định trong việc thu thập chứng cứ. Mặt khác việc các bị cáo, nhân chứng không thể nhớ chính xác về mốc thời gian, thời điểm (tài xế của Nguyễn Anh Minh chuyển tiền cho tài xế của Trịnh Xuân Thanh chuyển tiền cho bị cáo này) cũng là điều dễ hiểu.
VKS khẳng định chắc chắn có chứng cứ xác định bị cáo Hòa rút xong tiền (5 tỉ đồng) thì chuyển ngay tiền cho tài xế của bị cáo Nguyễn Anh Minh ngay sau khi về đến trụ sở của PVC, sau đó tài xế của Nguyễn Anh Minh chuyển số tiền này cho tài xế của bị cáo Trịnh Xuân Thanh…
Các luật sư và bị cáo Thanh cho rằng bị cáo này có “chứng cứ ngoại phạm”, luật sư cho rằng ngày 13-1-2012, bị cáo Hòa rút tiền ở Quảng Ngãi thì không thể đưa tiền cho bị cáo Thanh. Nhưng VKS đối đáp rằng: Chứng từ giao dịch ngày 13-1-2012 là chứng từ điện tử, được Chi nhánh Agribank Quảng Ngãi in ra, đóng dấu cung cấp cho cơ quan điều tra. Agribank Hội sở đã căn cứ vào nơi các chi nhánh có số tài khoản để yêu cầu các chi nhánh này tập hợp tài liệu, đóng dấu xác nhận gửi về Hội sở.
VKS khẳng định và cung cấp chứng cứ xác định ngày 13-1-2012, bị cáo Lương Văn Hòa đã hai lần rút số tiền 5 tỉ đồng tại chi nhánh Agribank gần Hội sở (Hà Nội).
Từ nội dung đối đáp trên, đại diện VKS khẳng định có đủ căn cứ xác định bị cáo Thanh phạm tội như cáo trạng đã kết luận.
Bình luận: Có thể thấy, phần tranh luận, đối đáp tại phiên tòa hôm nay được đại diện VKS thực hiện khá dân chủ, tinh thần là VKS phải đối đáp đến cùng về mọi vấn đề mà Luật sư đưa ra. Theo yêu cầu cải cách tư pháp, Bản án tuyên phải dựa trên Kết quả xét hỏi, tranh luận tại phiên tòa. Đẩy mạnh tranh tụng tại phiên tòa được xem là khâu đột phá trong chiến lược cải cách tư pháp trong công tác tổ chức phiên tòa; là biện pháp tranh kết tội oan người không phạm tội.